ඇමරිකානු ජාතික චිත්‍රශිල්පියෙක් වෙච්ච, "ජැක්සන් පොලොක්"ගේ, "අoක එක, 1950 (ලැවැන්ඩර් මීදුම)" කියන චිත්‍රය ගැන මට දැනගන්න ලැබුනේ මීට අවුරුදු කිහිපෙකට කලින්. "වියුක්ති සoකල්ප ප්‍රකාශනවාදයේ" පුරෝගාමියෙකු වෙච්ච ජැක්සන් පොලොක්, කැන්වස් රෙද්දක් උඩට තීන්ත බින්දු සිය දහස් ගණනක් විසුරවලා (ඩ්‍රිපින් ටෙක්නික්) නිර්මාණය කරපු ඒ චිත්‍රයට මම ආසා කරන්න ගත්තේ ඒකෙන් කියවෙන අන්තර්ගත අදහස් ගැන කිසිම අදහසක් නැතුවයි. සිය දහස් ගණනක් තීන්ත බින්දු එකිනකට එකක් යා කරලා තමන්ට ඕනම කරන රූපයක් හදාගන්න පුලුවන් කියන සිතුවිල්ල හිතට ආවත්, චිත්‍රයට "ලැවැන්ඩර් මීදුම" කියන නම ගැලපෙන විදිය ගැන නම් කිසිම දෙයක් මට හිතාගන්න පුලුවන් වුනේ නැහැ.
"ලැවැන්ඩර්" කියන්නේ දම් පාට, එක පොකුර්ට පිපෙන පුන්චි මල් වර්ගයක් බවත්, ඒ මල් වල මිනිස්සුන්ගෙ හැඟීම් අවුස්සන්න පුලුවන් මහා අමුතු සුවඳක් තියෙන බවත් මම දැනගත්තේ ඊට ටික කාලෙකට පස්සේ, ඉතාලියේ ෆිරෙන්සේ නගරෙ පටු වීදියක එළිමහනේ ඉඳගෙන "අමාලියා" එක්ක කෝපි බීපු හවසක. සර්දිනියා දූපතේ ඉපදිච්ච ඉතාලි කෙල්ලෙක් වෙච්ච අමාලියා, එයාගෙ කැමති ම තොල් සායම් වර්ණය "ලැවැන්ඩර්" බවත්, හැමදාම එයාගෙ නාන බේසමට ලැවැන්ඩර් තෙල් බින්දු කිහිපයක් එකතු කරන බවත් කිව්වේ ලැවැන්ඩර් ගැන මම කිසිම දෙයක් නොදැන හිටපු එක ගැන පුදුම වෙමින්. මමත් ලැවැන්ඩර් තෙල් එකක් අරගෙන නාන බේසමට බින්දු කිහිපයක් දාන්න ඕන කියලා හිතුවත් ඒක ගන්න සල්ලි හොයාගන්න මට මාස කිහිපයක් ගත කරන්න වුනා. මීට අවුරුදු දෙදාහකට කලින් රෝමාන්කාරයොන්ගෙ කාලෙ, ලැවැන්ඩර් මල් පවුමක මිල සාමාන්‍ය සේවකයෙක්ගෙ මාසෙක පඩියට සමානයි කියලා ඒ වෙනකොට "නැෂනල් ජෝග්‍රැෆික්" සඟරාවෙ කොහේදෝ තිබිලා කියවලා තිබුණු නිසා ඒ ගැන මට ඇති වුනේ දුකක් නෙවෙයි, පුදුමයක් විතරයි.
ලැවැන්ඩර් සුවඳට කොච්චර ආසා කරත්, ලැවැන්ඩර් මලක් ඇත්තටම දැකලා සුවඳ බලලා නැති එක ගොඩාක් ලොකු හිඩැසක් කියලා මට දැනුනේ ලෝකෙ ප්‍රසිද්දම ලැවැන්ඩර් මල් යාය තියෙන ප්‍රoශයේ "ප්‍රොවෙන්ස්" පළාත ගැන ලිපියක් සoචාරක කොළමක කියෙව්වාට පස්සේ. ඒ හිඩැස පුරවාගන්න, ප්‍රoශයේ Aix-en-Provence පළාත ලැවැන්ඩර් මල් වලින් වැහිලා ගියපු එක්තරා ජූලි මාසෙක, අනන්තයට යනකන්ම දම් පාට ලැවැන්ඩර් මල් වලින් වැහිලා තිබ්බ මල් යායක් මැද්දෙන්, බයිසිකලයක් පැදගෙන, තැනින් තැන නවත්තලා, මල් වල සුවඳ බල බලා සති අන්තයක් ම ගත කරන්න මට සිද්ද වුණා. ඒ ළඟ ම තිබ්බ Sault ගමේ හැම අගෝස්තු මාසෙකම පැවැත්වෙන "ලැවැන්ඩර් උත්සවේට" යන්න ඕනා කියලා එදා මම හිතේ කොනක ලියාගත්තත් තාම ඒක කරගන්න මට පුලුවන් වුනේ නැහැ.
එයා පාවිච්චි කරන්නෙත් ලැවැන්ඩර් පර්ෆියුම් එකක් නේද කියලා මම එයාගෙන් ඇහුවේ එක වචනයක් වත් කතා නොකර එයා දිහා පැය දෙකක් බලාගෙන හිටියාට පස්සේ. එයාත් එක්ක ලැවැන්ඩර් ඔයිල් බින්දු කිහිපයක් දාපු උණුවතුර බේසමක බැහැලා ඉන්නත්, එයාගෙ කැරලි කොණ්ඩෙ ලැවැන්ඩර් මල් පොකුරක් ගහලා Aix-en-Provence මල් යායේ ඈතට, ඈතට ඇවිදගෙන යන්නත් ආසාවක් ඇති වුනේ ඒත් එක්කම ද, නැත්නම් ඊට තත්පර කිහිපෙකට කලින් ද කියලා මට හරියටම මතක නැහැ. කවදා හරි දවසක, අපි දෙන්නා ලෝකෙ කෙලවරවල් දෙකක හිටියාත් ලැවැන්ඩර් සුවඳ දිගේ ඇවිදගෙන ආවොත් එයාව හොයාගන්න පුලුවන් බව එයාගෙ ඇස් ඒ වෙලාවෙ මට කිව්වා.
තාත්තාට තිබ්බෙ ලස්සන කැරලි ගැහිච්ච කොන්ඩයක් කියලා මම දැන ගත්තේ අම්මා කියපු කතා වලිනුයි, ෆොටෝ වලිනුයි විතරයි. මුහුණ පුරාම රැවුලක් වවාගත්තු, කැරලි කොණ්ඩයක් තියෙන මනුස්සයෙක් ගලක් උඩ වාඩි වෙලා, මාස පහක හයක බබෙක් වඩාගෙන ඉන්න ෆොටෝ එකක් දිහා, හැම හවසකම ම වගේ බලාගෙන ඉන්න මම පුරුදු වෙලා හිටියා. මොකක් දෝ කියන්න දන්නෙ නැති හේතුවකට ඒ කැරලි කොණ්ඩෙයි, මම යි අතරේ මහ අරුම පුදුම බැඳීමක් ඇති වෙන්න ඇත්තෙ අන්න ඒ එක්තරා හවසක කියලායි මට හිතෙන්නෙ. කවදා හරි දවසක තාත්තා හම්බ වෙලා කොණ්ඩෙ අල්ලලා බලන්න ඕන කියන සිතුවිල්ල මගේ හිතේ කොහේ හරි අස්සක කාලයක් තිස්සේ තිබුණා. ඒත් අවුරුදු ගාණකට පස්සේ තාත්තා ව ඇත්තටම මුණගැහෙන කොට එයාට කැරලි කොණ්ඩයක් තිබ්බේ නැහැ. අපිව වෙන්කරපු අවුරුදු ගාණක කාලයට, තාත්තාගෙ කොණ්ඩ කැරලි දිගහරින්නත්, කලු පාට, අළු පාටට හරවන්නත් පුලුවන් වෙලා තිබුණා.
උතුරු ඉතාලියේ, මිලානෝවේ, "රිස්තොරන්තේ දි රොමෝලෝ" කෝපි හලට හැම සවසකම නොවරදවා ම ආපු එක සිඤ්ඤෝරා කෙනෙක් හිටියා. එයා හැමදාම ඇවිල්ලා වාඩි වෙන්නෙ වීදුරු ජනේලයක් ළඟ තිබුණු එක මේසෙක. එතන වාඩි වෙලා එදා දවසෙ "කොරේරෙ දෙල්ලා සේරා" පත්තරේ කියවන ගමන් දුම් දාන "කපුචිනෝ" එකක් බොන එක එයාගෙ දවසෙ අනිවාර්ය අoගයක් වෙලා තිබුණා. වයස අවුරුදු හතලිහක් විතර වුණු, තරමක් සිහින් සිරුරක් එක්ක, මුහුණට වඩා ගොඩාක් විශාල කැරලි කොණ්ඩයක් තිබුණු එයා දිහා හැමදාම මo බැලුවෙ හොරාට හොරාට, කෝපි හලේ පොළොව පිහිදන ගමන්. ඒ සිඤ්ඤෝරාගෙ නිදහසට බාධාවක් වෙයි කියන බයෙන් ද, එහෙමත් නැත්නම් "කාප්පො" ගෙන් හරියට වැඩ කරන්නෙ නෑ කියල බැනුම් අහන්න වෙයි කියන බයෙන් ද කියලා මට හරියට හිතාගන්න අමාරුයි. හැමදාම හවස පහේ ඉඳන් මම මග බලාගෙන හිටියෙ එයාගෙ කැරලි කොණ්ඩෙ කදින්න. ඒත් එක ම එක දවසක් වත් එයත් එක්ක වචනයක් වත් කතා කරන්න, අඩුම ගානේ "බොනසේරා!" කියලා ආචාර කරන්නවත් මට හිතුනේ නැහැ. මට ඕන වුනේ ඈතින් ඉඳලා ඒ කොණ්ඩෙ දිහා බලන් ඉන්න විතරමයි.
කොණ්ඩ කැරලි ඈතට කොච්චර ලස්සනට පෙනුනත්, අපිව පිස්සු වැට්ටුවත්, ඇත්තට ම ඒවා අතින් ඇල්ලුවා ම කැරලි දිග හැරෙන බව මම දැනගත්තෙ, "නීනා" එක්ක බර්ලින් නගරෙ, "ස්ටග්" වතුරමල ළඟ බිම හාන්සිවෙලා, හවානා සුරුට්ටු දුමෙන් පෙනහලු පුරවගෙන, එයාගෙ ලස්සන කලු කැරලි කොණ්ඩෙ අල්ලපු වෙලාවෙ. කිසිම වචනයක් කතා නොකර, සුරුට්ටු පත්තු කරගන්න විතරක් ඉරියව් වෙනස් කරමින්, එයාගෙ කොණ්ඩ කැරලි අල්ලන ගමන්, වතුරමලේ හතර අතට විසිවෙන වතුර දිහා බලාගෙන මම උත්සාහ කරේ නීනාගෙ තද කලු දිග කොලොම්බියානු කැරලි කොණ්ඩෙයි, මිලානෝවේ නම නොදන්නා සිඤ්ඤෝරාගේ තද දුඹුරු, තරමක් දිග, ඉතාලි කැරලි කොණ්ඩෙයි, පොඩි කාලේ ෆොටෝ එකෙන් දැකපු තාත්තාගේ ලාoකික කෙටි කොණ්ඩෙයි එකකට එකක් සසඳන එක. මම එයාගෙ කොණ්ඩෙ මම දකින විශේෂත්වෙ මොකක් ද කියන එක මොනයම්ම විදියකට වත් එයාට හිතාගන්න බැරි බව නීනා මට කිව්වේ සීත සෘතුවෙ අග ඉඳපු මුලු බර්ලින් නගරෙ ම බ්ලැන්කට් අස්සෙ ගුලි වෙලා හිටපු එක්තරා උදෑසනක මගේ ඇස් දිහා බලාගෙන. ඊට හරියටම සතියකට පස්සෙ අපි දෙන්නා අහස්යාත්‍රා දෙකකට නැගලා ලෝකෙ කෙලවරවල් දෙකකට පියාඹලා ගියේ වසන්ත කාලෙට බර්ලින් නගරෙ පිපෙන මල්වල රේණු සුළඟට ගසාගෙන ඇවිල්ලා නීනාගෙ කොණ්ඩෙ ඇලෙයි කියන බය නිසා.
මගේ කොණ්ඩෙ ගොඩාක් කැරලිත් නැති, ඒත් කෙලිනුත් නැති අතරමැදි එකක් වුනේ අම්මාට කෙලින් කොණ්ඩෙකුයි, තාත්තාට කැරලි කොණ්ඩෙකුයි තිබ්බ නිසා වෙන්න ඇති කියලා මට හිතුනේ විශ්ව විද්යාලෙ එක්තරා රැස්වීමක පිටිපස්සෙ පේලියක ඉඳලා රැස්වීමෙ හිටපු කොණ්ඩෙ කැරලි තියෙන නමක් දන්නෙ නැති ගැහැණු ළමයෙක් දිහා බලාගෙන ඉන්න කොට. එයාගෙ උඩට බැඳලා තිබ්බ කැරලි කොණ්ඩෙ එක සිය එක් වෙනි පාරටත් හිතින් ලෙහලා බලලා, මo මගේ හිතට කියලා දෙන්න උත්සහ කරේ එක ම එක දෙයයි, "කොණ්ඩ කැරලි කියන්නෙ ඈතින් ඉඳන් බලලා සතුටු වෙන්න ඕන දෙයක්."
ඇස් වලට කතා කරන්න පුලුවන් කියලා මo කලින් ඉඳලා ම දැනගෙන හිටියත් ඇස් වලට හිතන්න, ජීවත් වෙන්න වගේම, කෙනෙක් ව ජීවත් කරවන්නත් පුලුවන් කියලා මට කියලා දුන්නේ එයා, හැබැයි ඒත් කටින් වචනයක් වත් කතා නොකර, ඇස් වලින් මයි. ඇස් වලින් කතා කරන භාෂාව ඉගෙන ගත්තාට පස්සෙ දෙවියන් වහන්සේ මිනිස්සුන්ට කට කුයි, ස්වාරලයකුයි මවලා, කතා කරන්න භාෂාවල් මැව්වේ ඇයි ද කියලා හිතාගන්න මට ගොඩාක් අමාරු වුනා.
මම උදේ ඇහැරිච්ච ගමන් ම ඇස් දෙක වහගෙන එයාගෙ ඇස් දෙක මතක් කරගන්න උත්සාහ කරනවා. ඒත් මට එක එක දවසට මැවෙන්නෙ එක එක විදියෙ ඇස්. ඒ කියන්නෙ එක දවසකට සිහින් දිගැටි විදියටත්, තව දවසකට රවුම්, ලොකු විදියටත් මට මැවෙනවා. මොන තරම් වෙලා එයාගෙ ඇස් දිහා බලාගෙන හිටිය, අර කියන විදියට ගලේ කෙටුවා වගේ නිශ්චිත රූපයක් මට මැවෙන්නෙ නැත්තෙ ඇයි ද කියන එක මට තාමත් හිතාගන්න බැහැ. මම වාදකයෙක් නොවී සිත්තරෙක් වුනා නම් ඒ ඇස්, ලොකු කැන්වස් රෙද්දක කලු පාට තින්තෙන් ඇඳලා මගේ කාමරේ එල්ල ගන්න තිබුණා කියලා ඒ හැම වෙලාම මට හිතෙනවා.
එක වෙලාවකට ඒ ඇස් වල ආදරේ පිරිලා. තව වෙලාවකට දුකෙන් බර වෙලා. තරහවෙන් පුපුරන රතු පාටත් ඒ ඇස් වලට නො එනවා ම නෙවෙයි. ඒත් ඒ ටික වෙලාවකට විතරයි. අපි දෙන්නා අතරේ හැම දෙයක් ම හුවමාරු වෙන්නෙ ඇස් වලින් විතරයි කියන එක, මොන තරම් වාරයක් මගේ හිතට කියලා දෙන්න උත්සාහ කරත් ඒක හිත පිලිගන්නෙ නැති එක මට ලොකු ප්‍රශ්නයක්. සමහර විට මේ ලෝකෙ මිනිස්සු කතා කරන්නෙ ඇස් වලින් නෙවෙයි, කටින් කියන එක මගේ හිතට අමතක වෙලා වෙන්න ඇති.
ජර්මන් කෙල්ලොන්ගේ ඇස් නිල් පාට බවත්, ඉතාලි කෙල්ලොන්ගෙ ඇස් කලු පාටට හුරු දුඹුරු පාට බවත් දැනගන්න වෙහෙසකර, දිගු රාත්‍රීන් ගණනාවක් ම ගත කරන්න සිද්ද වුනත්, එයාගෙ ඇස් වල තියෙන නිල්, කලු, දුඹුරු පාටවල් වල මිශ්‍රණයෙන් ඒ පාට වල් වෙන් කරගන්න මට තත්පර කිහිපයකින් පුලුවන් වුණා. ලැබ් එකක් ඇතුලෙ ඩීඑන් ඒ ටෙස්ට් එකක් කරලා හොයාගන්න ඕන හැම දෙයක් ම ඇස් දෙකක් දිහා බලලා දැනගන්න පුලුවන් කියලා හොයාගත්ත ලෝකෙ පලවෙනි කෙනා මම වෙන්න ඕන කියලා එයාගෙ ඇස් මට කිව්වේ අමුතුම ආඩම්බරයක් පුරවාගෙන මගේ පපුව උඩ ඔලුව තියන් හිටපු වෙලාවක.
හවානා සුරුට්ටුවක් පත්තු කරලා, දුම් උගුරකින් පෙනහලු පුරවගෙන, මo වටේ තියෙන හැම දෙයක් ම ටිකෙන් ටික උඩට ගිහිල්ලා, මo වටේ කැරකෙනවා වගේ දැනෙද්දි, දුම් සැරට කඳුලු වලින් ඇස් බාගෙට බොඳ වෙලා තියෙද්දි, එයාගෙ ඇස් මොනවාද කියන්නෙ කියලා බලන් ඉන්න මගේ තියෙන ආශාව කවදා ද ඉවර වෙන්නෙ කියන එක මට කොච්චර හිතුවත් හිතාගන්න බැරි දෙයක්.
එකිනෙකාගේ ඇස් දිහා නිරුවත් ව බලාගෙන හිඳිමින් කරන යෝග ක්‍රමයක් තියෙන බව අපි දැනගත්තෙ, අපි ඒක කරන්න පටන් අරගෙන ශීත කාල දෙකකට විතර පස්සෙ. ඇත්තටම අපි කරමින් හිටිය දේට කියන නම හොයාගත්ත එක විතරයි එතන දි වුනේ. ඒ යෝග ක්‍රමය පාවිච්චි කරලා කන්‍යාවක් ගැබ් ගන්නවන්න පුලුවන් කියලා අපි දැනගත්තෙ ඊටත් පස්සෙ. රමණයේදි එක් වෙන්නෙ ශරීර දෙකක් විතරක් වුණාට ඇස් දිහා බලා හින්දීමෙන් සිද්ද වෙන්නෙ ආත්ම දෙකක් එකට එකතු වෙලා බාහිර හැමදේකින් ම වෙන් වෙච්ච අමුතුම ලෝකෙකට යෑමක් නිසා ඒක වෙන්න බැරි දේකුත් නෙවෙයි කියලයි, මම නම් හිතන්නෙ.
"පපුවෙ හිර වෙලා තියෙන, හිතේ හැoගිලා තියෙන, වචන වලට පෙරලගන්න බැරි හැඟීම් ඇස් තව කෙනෙක්ට කියන එකත් එක්තරා කලාවක්" එහෙම කිව්වේ මේ කතාව කියවපු "ඇගේ ඇස්."
.jpg)
